«Եարխուշտա»-ն հայկական ռազմական պար է: Պարին անուանումը ունեցած է տարբեր
մեկնաբանութիւններ: Անոնցմէ մէկը այն է, որ «եար խուշտա» կը նշանակէ զէնքի ընկեր:
Եարխուշտա ռազմական խաղ-պարը, կը պատկանի Ծափ պարերու տեսակին, անիկա շատ
տարածուած էր Սասունի մէջ:
Ինչպէս բոլոր ծիսական պարերը, այնպէս ալ ռազմականները համարուած են սրբազան, եւ
անոնց կատարման լուրջ նշանակութիւն տրուած է: Անցեալին այդ պարերը կատարած են
ռազմի երթալէ առաջ` ռազմիկներուն մարտական ոգին բարձրացնելու համար, յաճախ նոյնիսկ
ռազմի յաջող կամ անյաջող աւարտը գուշակելու նպատակով: Եարխուշտա պարեր են նաեւ
ռազմական յաղթանակներ տօնելու եւ կամ թաղման արարողութիւններուն, յատկապէս եթէ
հանգուցեալը առնչուեր է ռազմական գործի հետ:
Սասունցիներուն սիրելի եարխուշտան կը կատարուէր բազմամարդ ուխտագնացութիւններու
ժամանակ Անդոկի, Մարութայ սարի, Ծովասարի եւ Մշոյ Ս. Կարապետ վանքի տօներուն,
հարսանիքներուն եւ խնճոյքներուն:
Եարխուշտան այն աւանդական պարերէն է, որ շատ քիչ փոփոխութիւններու ենթարկուած է:
Պարողներուն թիւը պէտք է զոյգ ըլլայ. անոնք կը բաժնուին երկու խումբի, որոնցմէ մէկը կը
յարձակի, միւսը կը դիմադրէ: Ձեռքերը ազատ են, առաջ եւ ետ, աջ ու ձախ շարժումներով եւ
ծափերով: Իրարու դէմ յանդիման գալով` ձեռքերը գլուխէն վեր կը բարձրանան եւ ափերով
իրարու կը զարնեն, որ կը խորհրդանշէ զէնքերու իրարու զարնուիլը: Շարժումներուն կշռոյթը
երթալով կ՛արագանայ եւ ծափերը կը դառնան կտրուկ:
Լեռների մէջ կայ պայքար,
Քարի մէջ երգ ու պար,
Ձեռքերի մէջ առնական
Հայ պարն է յաղթական:
Մշոյ ու Սասնայ պարը մեր
Հէյ տղերք, ձեռքերը վեր,
Թէ զարկէք, դողան սրտեր,
Քեզ ղուրպան, զէնքի ընկեր:
