Ջաւախքը պատմական Հայաստանի տասնհինգ նահանգներէն՝ Գուգարաց աշխարհի հարազատ մէկ գաւառն է: Վրացիք անոր հայկական դիմագիծը փոխելով զայն կոչեցին Ախալքալաք, ապա՝ Սամցխէ:
Շուրջ 6500 քառակուսի քիլօ մեթր հաշուող Ջաւախքը (Վրաստանի ընդհանուր տարածութեան մէկ տասներրորդը), որ խորհրդային օրերուն կամայաբար շնորհուեցաւ Վրաստանին, ներկայիս անոր 53 նահանգներէն ամէնէն անտեսուածն է: Մօտաւորապէս 235 հազար բնակչութեան 70 տոկոսը հայ է, 25-ը Վրացի, իսկ մնացեալ 5-ը՝ Ռուս:
Ջաւախահայութիւնը այսօր կ՛ապրի դժուար պայմաններ թէ՛ քաղաքական. թէ՛ տնտեսական, թէ ընկերային առումով հաւասարապէս:
Ամբողջական Հայաստանի մէկ անբաժան մասնիկն է Ջաւախքը: Սեւրի դաշնագրով վաւերացուած, նախագահ Ուիլսընի կողմէ «գծուած» Հայաստանի մաս կազմող այս հայաշխարհը անկախաբար հայկական պատկանելիութենէն, ռազմավարական առումով՝ անհրաժեշտ կը դարձնէ ամէն գնով անոր տէր կանգնելու գիտակցութիւնը:
Ջաւախքի Աշխահրագրական Դիրքը
Ջաւախքը ունի 6413 քառ. քլմ. տարածութիւն: Ան բաղկացած է 5 ենթաշրջաններէ:
- Ախալքալաք, որ կը բաղկանայ 70 գիւղերէ (64 հայկական, 6 վրացական)
- Ախալցխա, որ կը բաղկանայ 25 գիւղերէ (15 հայկական, 10 վրացական)
- Ասպինձա, որ կը բաղկանայ 15 գիւղերէ (1 հայկական, 10 վրացական)
- Նիանոծմինտա, որ կը բաղկանայ 31 գիւղերէ (27 հայկական, 4 վրացական)
- Բորժոմ, որ կը բաղկանայ 3 գիւղերէ:
- Ադդիգէն, որ կը բաղկանայ 15 գիւղերէ:
Ջաւախքի Նշանաւոր Դէմքեր
- Համօ Օհանջանեան՝ Հայաստանի առաջին հանրապետութեան վարչապետ:
- Յովհաննէս Քաջազնունի՝ Հայաստանի առաջին հանրապետութեան վարչապետ:
- Ռուբէն Տէր Մինասեան՝ Հայաստանի առաջին հանրապետութեան նախարար:
- Կարտինալ Գրիգոր Պետրոս՝ ԺԵ Աղաճանեան Պատրիարք Տանն Կիլիկիոյ Հայոց:
- Յակոբ Մանանդեան՝ պատմաբան, բանասէր եւ աղբիւրագէտ:
- Ստեփանոս Մալխասեան՝ Բանաստեղծ, լեզուաբան եւ բառարանագէտ:
- Դերենիկ Տեմիրճեան՝ Վիպասան եւ թատերագիր:
- Վահան Տէրեան՝ Բանաստեղծ:
- Վարդգէս Սուրէնեան՝ Գեղանկարիչ եւ արուեստի պատմաբան:
- Ջիւանի Աշուղ:
- Հաւասի Գուսան:
- Լուսինէ Զաքարեան՝ Ժողովրդական երգչուհի:
