- Սուրբ Շուշան-Վարդենի (409-475 թթ.):
Շուշան-Վարդենին` Հայոց սպարապետ Վարդան Մամիկոնեանի դուստրը, որուն աճիւնը ամփոփուած
է Վրաստանի մէջ, հայ եւ վրաց եկեղեցիներուն կողմէ ճանչցուած է որպէս ընդհանրական սուրբ:
Ան պատմութեան մէջ կը յիշատակուի ոչ միայն որպէս սրբադասուած հայուհի, այլեւ` գաղափարական
կնոջ միջնադարեան իտէալ:
451 թուականի Աւարայրի ճակատամարտէն ետք` յաջորդ տասնամեակին, Շուշան ամուսնացած էր վրաց
Աշուշայի որդի` Վազգէնի հետ, որ փոխարինած էր հօրը եւ «Բդեշխ»-ի կոչում ստացած: Սակայն, քաղաքական նկատառումներով Վազգէն կ’ուրանայ քրիստոնէութիւնն ու կ’ամուսնանայ պարսկուհիի
հետ: Քրիստոնէական դաստիարակութիւն ստացած Շուշանիկը անկէ ետք կը մերժէ հաւատքը ուրացած
ամուսինը եւ զինք կը զրկէ նոյնիսկ իր երեխաները տեսնելու հնարաւորութենէն: Իսկ ինք կը փակուի
Ցուրտաւի եկեղեցւոյ կից մութ ու խոնաւ խուցի մը մէջ:
Ամուսինը ամէն ինչ կ’ընէ, որ Շուշանը եւս ուրանայ քրիստոնէութիւնը` ընդհուպ դիմելով ծեծի ու չարչարանքներու ենթարկելով անոր, բայց փորձերը ապարդիւն կ’անցնին, Շուշանը կը մնայ անդրդուելի:
Անոր չարչարանքները կը տեւեն վեց տարի, եօթերորդ տարուան սկիզբը` Շուշանը կը մահանայ:
- Մումթազ Մահալ (Արջումանադ Բանու Բէգամ) (1593-1631) թ
Հնդկաստանի մարգարիտը` թաջ Մահալը կոչուած է շահ Ջահանի սիրելի կնոջ` Մումթազ Մահալի
անունով: Յատկանշական է այն, որ Մումթազ Մահալին եւս արմատներով հայուհի է` եղած է
հնդկական արքունիքի հայ պաշտօնեայ Ասաֆ խանի դուստրը: Սակայն, նկատի առնելով, որ
ընտանիքը կը դաւանէր շիա իսլամական կրօնը, օրիորդական անունը եղած է արջումանադ Բանու
Բէգամ: Այնուհետեւ շահ Ջահանի հայրը` Ջահանգիրը, հարսը վերանուանած է Մահալ, որ կը նշանակէ
«պալատի զարդ»: 1612 թուականին 19 տարեկանին կայսեր հետ ամուսնացած Մումթազ Մահալը Շահ
Ջահանէն կ’ունենայ 13 երեխայ: Բայց, 14-րդ զաւակի ծննդաբերութեան ժամանակ` կը մահանայ
ամուսնուն ռազմական ճամբարին մէջ: Մահամերձ վիճակի մէջ ան ամուսինէն կը խնդրէ իր գերեզմանին
վրայ կառուցել տաճար, որ արժանի ըլլայ իրենց սիրոյն:
Սիրասուն կնոջ մահէն ետք` շահ Ջահանը երկու տարի երկրին մէջ սուգ կը յայտարարէ, որուն ընթացքին արգիլուած էին հնդկական տօները նշել, պարել ու երաժշտութիւն լսել: Ապա կը հրամայէ Ագրա
տեղափոխուած կնոջ գերեզմանին վրայ կառուցել մարմարէ մեծ դամբարան, որուն շինարարութիւնը կը
տեւէ 22 տարի, եւ Մումթազ Մահալի պատուին ալ կը կոչուի Թաջ Մահալ` «Թագի պալատ»:
- Ալենուշ Տէրեան (1920-2011 թթ.)
Ալենուշ Տէրեան՝ իրանական աստղագիտութեան մայրը, ծնած է Իրանի մայրաքաղաք Թեհրանի մէջ:
Ալենուշը խորացած է աստղագիտութեան մէջ եւ դարձած Թեհրանի համալսարանի Երկրաբնագիտական ուսումնարանի արեգակնային աստղադիտարանի հիմնադիրներէն մէկը: Թեհրանի մէջ զինք անուանած
են «Իրանական աստղագիտութեան մայրը»:Ան Իրանի առաջին կին փրոֆէսըրն էր` Իրանի առաջին կին աստղագէտն ու աստղաբնագէտը:
Ի դէպ, Ա. Տէրեան երբեք ամուսնացած չըլլալով` իր ուշադրութիւնը կեդրոնացուցած է գերազանցապէս հետազօտութիւններու եւ դասաւանդման վրայ: Անոր ուսանողներն ու ժամանակակիցներն այսօր ալ կը
յիշեն Ալենուշ Տէրեանը` որպէս հոգատար ուսուցիչ, որ կը վայելէր բոլոր ուսանողներու սէրն ու յարգանքը: Ուշագրաւ է այն, որ Ալենուշ Տէրեան իր տունը կտակած է Նոր Ջուղայի հայ համայնքին, որպէսզի այնտեղ կարենան բնակիլ կացարան չունեցող ուսանողները: Իսկ ինք վախճանած է ծերանոցի մէջ:
4.Տիանա Աբգար (Անահիտ Աղաբեկեան) (1859-1937 թթ.)
Գրող, հրապարակախօս, հասարակական գործիչ, ազգութեամբ հայ Տիանա Աբգարը, որուն նախնիները
եղած են Նոր Ջուղայէն, ծնած է Արեւելեան Հնդկաստանի բրիտանական գաղութ Բիրմայի մայրաքաղաք Ռանգունի մէջ: Ան համաշխարհային պատմութեան մէջ իր տեղը գտաւ` ըլլալով աշխարհի մէջ առաջին
կին հիւպատոսը: Տ. Աբգարը Հայաստանի Առաջին Հանրապետութեան դեսպան նշանակուած է Ճաբոնի
մէջ` 1919-1920 թթ.-ին: Անոր ժամանակակիցները կը պնդեն, որ ան այնքան տպաւորիչ արտաքին ու
հմայք ունեցած է, որ երբ մտած է պաշտօնական վայրեր եւ դահլիճներ, բոլորը մէկ անգամէն ոտքի
կանգնած են: :
- Զապէլ Եսայեան (1878-1943 թթ.)
Գրող, թարգմանիչ, հրապարակախօս Զապէլ Եսայեանը` կանանց իրաւունքներու պաշտպանութեան
իսկական առաջամարտիկը: Ասիկա անհերքելի փաստ է ոչ միայն Հայաստանի մէջ, այլեւ անոր
սահմաններէն դուրս: Ամերիկեան յայտնի պարբերականներէն մէկը անոր մասին գրած է հետեւեալը.
«Զապէլ Եսայեան փայլուն կնոջ օրինակ է, որ ապրած է այնպիսի ժամանակներուն, երբ խելացի ու հաստատակամ ըլլալը ամենավտանգաւոր յատկանիշներէն էր»:
Զապէլ Եսայեան Սկիւտարի Սուրբ Խաչ վարժարանը աւարտելէն ետք` մեկնած է Փարիզ եւ հետեւած է
Սորպոնի փիլիսոփայութեան դասընթացներուն: Այնուհետեւ վերադարձած է Կ. Պոլիս, գացած է Կիլիկիա
եւ գրի առած է այդ տարիներուն տեղի ունեցող իրավիճակի ողջ ճշմարտութիւնը:Սակայն, երբեք
անարդարութեան մասին չլռելն ու ճշմարտութեան մասին բարձրաձայնելը բաւական թանկ կը նստի
անոր վրայ: Թէպէտ 1915-ին ան է խուսափած է ձերբակալութենէն ու ապաստան գտած Պուլկարիոյ մէջ,
ապա Թիֆլիս, բայց յետոյ` 1936 թուականին արդէն Խորհրդային Հայաստանի մէջ եղած է ստալինեան ճնշումներու զոհը: Այնուհանդերձ, ան նոյնիսկ ստալինեան բանտէն նամակներ գրած է՝ նոյնպիսի խիզախութեամբ: Առ այսօր անոր մահուան հանգամանքները անյայտ են:
- Անիթա Կոնտի (Անիթա Գարակօշեան) (1899-1997 թթ.)
Աշխարհի մէջ առաջին կին ովկիանոսագէտը ազգութեամբ հայ է` ֆրանսացի բնախոյզ, լուսանկարիչ
Անիթա Կոնտին, նոյն ինքը` Անիթա Գարակօշեանը: 1939 թուականին, ան 3 ամիս ժամանակով`
ձողաձուկ որսալու համար «Վայգինկ ձկնորսանաւով ուղեւորուած է Արկտիկա: Եւ այդ ուղեւորութեան
ընթացքին ալ եկած այն եզրայանգման, որ ովկիանոսի մէջ ձկնորսութեան չարաշահումը կրնայ
չափազանց ծանր հետեւանքներու յանգեցնել:
1941-1943 թուականներուն ձկնորսանաւով երթեւեկած է Ափրիկէի մէջ` ֆրանսական ծովակալութեան յանձնարարութեամբ կատարելագործելով ձկնորսութեան մեթոտները, կազմած է քարտէզներ,
նկարագրած է ձուկերու նոր տեսակները: Անոր նպատակը եղած է գտնել ձկներու վտառներու պաշարներ
եւ ուտելիքի սղութեան պայմաններու մէջ ապահովել զօրքն ու խաղաղ բնակչութիւնը: Անիթա Կոնտին
մահացած է 99 տարեկանին` Քրիստոսի ծննդեան օրը, Ֆրանսայի Տուարնէ քաղաքին մէջ: Անոր աճիւնը,
կտակին համաձայն, սփռած են Միջերկրական ծովուն մէջ:
- Զարուհի Քաւալջեան (1877-1969 թթ.)
Թուրքիոյ առաջին կին բժիշկը եղած է ծագումով հայ Զարուհի Քաւալջեանը: Ծնած է Թուրքիոյ
Ատափազար քաղաքին մէջ: Անոր հայրը` Սերոբ Քաւալջեանը, 1875թ. աւարտած էր Պոսթոնի
բժշկական համալսարանը եւ Թուրքիոյ մէջ աշխատած է որպէս բժիշկ: Զարուհին 1898թ. աւարտած
է Ատափազարի Ամերիկեան իգական քոլէճը եւ նոյն թուականին մեկնած ԱՄՆ, քանի որ Օսմանեան
պետութեան մէջ կանաց համար արգիլուած էր բժշկութիւն ուսումնասիրել:
Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներուն Քաւալջեան մասնակցած է վիրաւորներուն եւ տուժածներուն օգնութիւն ցոյց տուող հաստատութիւններու աշխատանքներուն, իսկ աւելի ուշ
տեղափոխուած է Պոլիս:
- Աննա Տէր-վարդանեան (1920-2011 թթ.)
Աննա Տէր-Վարդանեան ԱՄՆ ռազմածովային ուժերու առաջին կին գերագոյն գլխաւոր աւագը եղած է:
Ան այս կոչումը ստացած է 1959 թուականին, Նիւփորթի (Ռոդ Այլընտ) ռազմածովային քոլէճին մէջ եւ
դարձած է զինուած ուժերու մէջ ծառայող առաջին կինը, որ արժանացած է E-9 կոչման:
- Գոհար Վարդանեան (1926 թ.)
Ականաւոր հետախոյզ, Ռուսաստանի արտաքին հետախուզութեան ծառայութեան վետերան Գոհար
Վարդանեան դեռ 16 տարեկան հասակին մաս կազմած է իր ապագայ ամուսին եւ զինակից Գէորգ Վարդանեանի հակաֆաշիստական խումբին, որուն հետ գործուն հետախուզական աշխատանք
կատարած է:
10. Տէյմ Սայան Սրբուհի Իլաիաս (1949 թ.)
Նոր Զելանտայի Գերագոյն դատարանի առաջին կին նախագահը նոյնպէս հայուհի Տէյմ Սայան
Սրբուհի Իլաիասն է:
