Արտաշէսեաններու Համահայկական թագաւորութիւն Ա. Հայոց Պատմութիւն Մաս Ե.

Արտաշէս Ք․Ա․ 189 թուականին, հռչակեց Մեծ Հայքի անկախութիւնը, Ծոփքի մէջ ալ թագաւոր

դարձաւ Զարեհը:

Ստեղծուած թագաւորութիւնը իր հիմնադիրի ` Արտաշէսի անունով կոչուեցաւ Արտաշէսեան:

Նոյն ժամանակ անկախացաւ նաեւ Փոքր Հայքը: Այսպիսով Ք․Ա․ 2-րդ դարուն հռչակուեցան

Մեծ Հայքի, Փոքր Հայքի, Ծոփքի, Կոմագենէի հայկական չորս հզօր թագաւորութիւնները:

Երբ Արտաշէս հռչակեց Մեծ Հայքի թագաւորութիւնը հայկական շարք մը երկրամասեր նուաճուած

էին հարեւան երկիրներու կողմէ:

Եւ անոր առաջին քայլը եղաւ Մեծ Հայքի տարածքներու վերամիաւորումը: Արտաշէսի եւ զօրավար

Սմբատ Բագրատունիի շնորհիւ Մեծ Հայքին միացուեցան

Գուգարքը, Տմորիքը, Կասպէից երկիրը, Դերջան գաւառը եւ շարք մը այլ երկրամասեր:

Ք․Ա․ 183 թուականին, պատերազմ սկսած էր Փոքր Ասիոյ հինգ փոքր պետութիւններու մէջ:

Մեծ Հայքը` որպէս տարածաշրջանի հզօր եւ ազդեցիկ տէրութիւն, միջամտեց պատերազմի

դադարեցման համար:

Իր նորահռչակ թագաւորութիւնը հզօրացնելու համար Արտաշէս սկսաւ իրականացնել մեծ

բարեփոխումներ:

Ան երկրի պաշտպանութիւնը ամրապնդելու նպատակով զօրքը բաժնեց չորս զօրավարութիւններու՝ համապաստխան աշխարհի չորս կողմերուն:

Վարչական բարեփոխումով Մեծ Հայքը բաժնուեցաւ 120 գաւառներու:

Արտաշէս արգիլեց գիւղացիներու հողերու գրաւումը եւ քարեր տեղադրել տուաւ համայնական եւ

մասնաւոր հողերուն միջեւ:

Այդ քարերուն վրայ կան արամէատառ արձանագրութիւններ, ուր Արտաշէս ինքզինք կը համարէ

Հայկազուն Երուանդականներու շառաւիղ:

Արտաշէս հզօրացուց տնտեսութիւնը: Ըստ Խորենացիի` Հայոց աշխարհի մէջ «անմշակ հող չէր մնացած»:

Ան վերականգնեց հայոց նախնիներու պաշտամունքը: Արտաշատի մէջ կառուցեց Մայր դիցուհի` Անահիտի տաճարը:

Երկրին մէջ կարեւորագոյն իրադարձութիւն էր Ք․Ա․ 185 թուականին, նոր մայրաքաղաք Արտաշատի

կառուցումը:

Արտաշատի մէջ կառուցուեցան տաճարներ, թատրոններ, շինութիւններ, որոնք քաղաքը դարձուցին

ժամանակի խոշորագոյն կեդրոններէն մէկը աշխարհի մէջ:

Արտաշէս իր կատարած գործերուն համար մեծարուած է ժողովուրդին կողմէն Մեծ, Աշխարհակալ, Բարեպաշտ պատուանուններով:

Անոր ձօնուած են «Արտաշէս եւ Սաթենիկ», «Արտաշէս եւ Արտաւազդ» ասքերը, որոնք գրի

առնուած են Մովսէս Խորենացիի կողմէ:

Ըստ Պատմահօր` անոր յուղարկաւորութեան ժամանակ կը սգար ամբողջ ազգը:

Նիւթը ՀԱՅԿԱՇԽԱՐՀ-ի համար պատրաստեց՝ Մանէ Խաչատրեան։